Một trong những điều thú vị và thu hút nhiều sự chú ý gần đây là khái niệm DAO (Decentralized Autonomous Organization) hay “Tổ chức tự trị phi tập trung”. Ý tưởng ở đây là tạo ra một tổ chức trên internet mà các thành viên cùng sở hữu và quản lý.Không có bất kỳ cá nhân nào kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp (CEO, CMO, CFO), cũng như không có hội động quản trị tập trung. Thay vào đó, logic nghiệp vụ và quá trình thực thi được đưa vào các hợp đồng thông minh để đảm bảo việc triển khai được sắp xếp một cách hợp lý.
Các ví dụ về DAO:
- Từ thiện: Ai cũng có thể trở thành thành viên và ai cũng có thể quyên góp vào nhóm. Nhóm quyết định cách chi tiêu các khoản đóng góp.
- Mạng lưới freelancer: Mạng lưới các nhà thầu tập hợp quỹ của họ lại cho các công cụ liên quan đến freelance.
- Liên doanh và tài trợ: Một quỹ đầu cơ phi tập trung, nơi các thành viên có thể gộp quỹ của họ và bỏ phiếu cho các đề xuất khác nhau.
Điều gì khiến DAO trở nên khác biệt?
Các DAO thực thi những quy tắc nhất định được ghi lại trên hợp đồng thông minh và được lưu giữ trên blockchain. Hợp đồng thông minh có thể được coi là một thỏa thuận tự động giữa hai hoặc nhiều bên. Do tính chất minh bạch của blockchain, không thể thay đổi mã nguồn của hợp đồng thông minh mà toàn bộ mạng lưới không thể biết được. Đây là điều làm cho DAO linh hoạt và mạnh mẽ hơn các tổ chức điển hình.
- DAO là một tổ chức dân chủ hóa, trong đó mỗi thành viên cần bỏ phiếu cho bất kỳ thay đổi nào cần được thực hiện. DAO sử dụng nguyên tắc quản trị dựa trên cộng đồng thay vì quản trị dựa trên sự điều hành.
- DAO có tính toàn cầu và hoàn toàn minh bạch.
Tại sao các tổ chức dạng phân cấp không đủ tốt?
Cơ cấu tổ chức theo thứ bậc và theo chiều dọc là cách thức phổ biến để tổ chức một doanh nghiệp. Ý tưởng rất đơn giản, mọi người trong tổ chức (ngoại trừ người đứng đầu) đều là cấp dưới của một cá nhân hoặc tổ chức nào đó. Vì vậy, những người có nhiều quyền lực nhất đang đứng đầu bảng xếp hạng. Đồng thời, những người có ít sức mạnh nhất sẽ xuất hiện ở phía dưới. Tuy nhiên, do cấu trúc của nó, tổ chức dạng phân cấp có một số nhược điểm khi so sánh với DAO.
DAOs | Tổ chức dạng phân cấp | |
Cấu trúc | Ngang hàng và dân chủ | Phân cấp |
Biểu quyết | Mọi thay đổi trong hệ thống đều cần có sự biểu quyết từ các thành viên | Hệ thống có yêu cầu biểu quyết hay không phụ thuộc vào cấu trúc và các quy tắc do hệ thống quy định |
Trung gian | Phiếu bầu được kiểm tra và kết quả được thực hiện mà không cần một trung gian đáng tin cậy | Nếu việc bỏ phiếu được cho phép, chúng cần được kiểm tra bởi một bên trung gian |
Tự động hóa | Các vấn đề liên quan đến quản trị được xử lý tự động và phi tập trung | Yêu cầu con người và xử lý tập trung. Do đó dễ bị thao túng. |
Mức độ tiếp cận với mọi người | Hoàn toàn công khai và minh bạch | Riêng tư và hầu như là không minh bạch |
Mô hình thành viên trong DAOs
Vậy, chính xác thì mô hình thành viên của DAO hoạt động như thế nào? Điều này khá quan trọng vì trở thành thành viên là chìa khóa cho mô hình hoạt động của DAO.
Có 2 mô hình thành viên:
- Mô hình dựa trên Token (Token-based)
- Mô hình dựa trên sự chia sẻ (Share-based)
Mô hình Token-based
Hầu hết các giao thức đều có token quản trị có thể được giao dịch trên các sàn giao dịch tập trung và phi tập trung khác nhau. Người ta có thể kiếm được những token này thông qua việc tham gia vào thuật toán đồng thuận hoặc cung cấp tính thanh khoản. Như cái tên của mô hình, sở hữu những token này cho phép bạn truy cập vào quyền biểu quyết trong giao thức. Bạn càng nắm giữ nhiều token, thì quyền biểu quyết của bạn càng lớn. Một ví dụ cho mô hình này là MakerDAO và token quản trị của nó – MKR. Bất kỳ ai cũng có thể tham gia quản trị MakerDAO bằng cách mua token MKR.
Mô hình Share-based
So với mô hình Token-based, mô hình Share-based được cấp phép nhiều hơn. Các thành viên tiềm năng phải gửi đề xuất tham gia DAO. Đề xuất đi kèm với một “cống phẩm” dưới dạng token hoặc một số công việc nào đó. Chia sẻ của người tham gia thể hiện quyền biểu quyết trực tiếp của họ. Họ có thể thoát ra bất kỳ lúc nào với một tỷ lệ tương xứng trong quỹ. MolochDAO – một giao thức chịu trách nhiệm cấp vốn cho các dự án dựa trên Ethereum – là một ví dụ về Share-based DAO. Bạn không thể mua token quản trị trên thị trường mở để có quyền truy cập vào DAO. Để tham gia, bạn cần có chuyên môn và vốn cần thiết để giúp hỗ trợ các dự án tiềm năng.
Học từ những sai lầm – DAO bị hack
Tất nhiên, điều quan trọng là phải tìm hiểu về vụ hack DAO đã chia Ethereum thành Ethereum và Ethereum Classic. Trở lại năm 2016, Ethereum DAO được tạo ra để trở thành một đột phá mới và khiến chúng ta phải suy nghĩ lại về cách thức hoạt động của các quỹ mạo hiểm. Ý tưởng là để những người nắm giữ token của DAO bỏ phiếu về các đề xuất dự án khác nhau. Nếu một đề xuất nhận được 20% phiếu bầu từ cộng đồng, họ sẽ nhận được số tiền cần thiết để bắt đầu.
DAO cũng có một “cơ chế phân chia”. Về cơ bản, nếu các thành viên không hài lòng với các dự án được đưa vào whitelist, họ có thể rời khỏi DAO để tạo “DAO con” của riêng mình. Dù sao, DAO đã là một thành công lớn và tích lũy được hơn 150 triệu đô la ether trong một đợt bán lẻ. Đây cũng là 14% của tất cả token ether được phát hành cho đến thời điểm tạo ra DAO đó.
Tuy nhiên, DAO có một lỗ hổng khá nguy hiểm. Vào ngày 17 tháng 6 năm 2016, một kẻ tấn công đã khai thác lỗ hổng này để liên tục vào lại hệ thống và lấy đi số ETH trị giá 50 triệu đô la. Hầu hết cộng đồng đã quyết định quay lại sự cố này thông qua một hard fork. Tuy nhiên, một số khác đã phản đối động thái này. Điều này cuối cùng đã dẫn đến một đợt hard fork chia tách giao thức Ethereum thành Ethereum và Ethereum Classic.
Giao thức NEAR và Sputnik DAO
Người đồng sáng lập Near Protocol, Illia Polosukhin đã công bố Sputnik DAO trong bài viết này. Ông giải thích DAO là “một cách để các cộng đồng và tổ chức mới và hiện tại trên toàn thế giới có đại diện trực tuyến cho nhóm của họ, quản lý hoạt động trên chuỗi của họ, điều chỉnh việc ra quyết định của họ và quan trọng là tương tác với các DAO khác.”
Sputnik đã lấy những nguồn cảm hứng sau đây để tạo thành “làn sóng đầu tiên” của thử nghiệm DAO:
- Cách cộng đồng kiểm soát việc quản trị không mở rộng theo số lượng người tham gia. Nhiều DAO đã thất bại vì nhiều lý do khác nhau, từ các vấn đề kỹ thuật đến sự thiếu quan tâm đến việc bỏ phiếu từ các thành viên hoặc thiếu yếu tố thúc đẩy thống nhất.
- Không thể có một hệ thống DAO hoàn toàn hạnh phúc, ý kiến của mọi người về một đề xuất có thể thay đổi. Phần thiểu số trong nhóm có khả năng tách khỏi nhóm để theo một hệ thống DAO mới.
- Một cộng đồng hoặc tổ chức cần có sự lãnh đạo. Một cộng đồng lý tưởng phải có những thành viên tận tâm, có trách nhiệm điều phối, có khả năng điều tiết.
- Ngay cả khi cộng đồng là phi tập trung, vẫn cần phải có một số thành viên được mọi người biết đến và tin tưởng như là cốt lõi của cộng đồng.
- Một cộng đồng phi tập trung càng tập trung vào hiệu suất thì người lãnh đạo càng phải tập trung hơn.
- Đánh giá dựa trên staking luôn không thành công vì hầu hết các bên liên quan không thể hoặc không muốn trở thành những người tham gia tích cực.
Giao diện của Sputnik
Hiện tại, khi bạn truy cập vào trang chủ của Sputnik, bạn sẽ thấy màn hình sau:
Khi bạn nhấp vào “NEAR Forum”, bạn sẽ thấy các chủ đề hội thoại khác nhau được phân loại gọn gàng và phù hợp.
Tại trang chủ, nếu bạn nhấp vào “Launch App”, bạn sẽ có quyền truy cập vào các DAO khác nhau được liệt kê trên Sputnik.
Lấy một ví dụ nữa để giúp bạn dễ hiểu hơn, hãy cùng kiểm tra tất cả các đề xuất ở trong Learn NEAR DAO:
Có thể thấy có nhiều đề xuất khác nhau ở đây, cùng với các khoản thanh toán (Payout) khác nhau của từng đề xuất (đơn vị là NEAR). Nếu một đề xuất được chấp thuận hoặc bị từ chối, nó sẽ được đánh dấu tương ứng. Ví dụ với đề xuất có ID là 22, ai đó đã dịch thành công trang chủ và phần footer sang tiếng Việt, đó là lý do bạn thấy có số “1” ở bên cạnh chữ “Approve” và huy hiệu “Success” màu xanh lá cây.
Cách LearnNEAR.club sử dụng Sputnik DAO
Có hai cấp độ của một DAO đang được chúng tôi sử dụng:
Mother DAO và những subDAOs tương ứng:
- https://www.sputnik.fund/#/dao/learnnear.sputnikdao.near
- https://www.sputnik.fund/#/dao/learn-near-rus.sputnikdao.near
- https://www.sputnik.fund/#/dao/learn-near-spanish.sputnikdao.near
- https://www.sputnik.fund/#/dao/learn-near-china.sputnikdao.near
Có thể coi MotherDAO với tư cách là khách hàng hoặc nhà tài trợ, còn subDAOs với tư cách là nhà thầu cùng với các thành viên của subDAOs với tư cách là những nhà thầu phụ.Hãy cùng xem cách hoạt động của hai loại DAO này trong việc dịch thuật từ cộng đồng. Ví dụ bài hướng dẫn “Top 3 NFT Projects On The NEAR Protocol” cần được dịch sang tiếng Việt. Các thành viên của subDAOs sẽ dịch và review lại bản dịch.
Sau đó, một trong số họ sẽ gửi một đề xuất hợp nhất lên MotherDAO với subDAO là người nhận tiền.
Sau khi đề xuất được chấp nhận và bài hướng dẫn sau khi dịch được xuất bản, các thành viên subDAO sẽ chia số tiền nhận được theo các đề xuất được gửi trước đó.
Với những tình huống xảy ra xung đột, thành viên của MotherDAO cũng đóng vai trò là thành viên biểu quyết tại TẤT CẢ các subDAOs.
Kết luận
Như vậy là bạn đã nắm được cơ bản về DAO và Sputnik DAO. Cần phải sử dụng đúng cách thì DAO mới phát huy được những ưu điểm của mình. Và có vẻ như NEAR protocol đã giúp chúng ta tận dụng được sức mạnh của DAO.
Easy to understand, simple